تحلیل کارشناسان خارجی از فناوری فضایی ایران؛
ایران در صنعت فضایی مسیر بی‌نظیر و منحصربه‌فردی را طی کرده است
به گزارش خبرنگار
حوزه فناوری
گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان
، تقریبا از زمانی که انسان سودای تسخیر آسمان را در سر پروراند تاکنون، تلاش‌های فراوانی از سوی ماجراجویان این عرصه در اقصی نقاط جهان انجام شده است. بشر با تلاش‌های خود توانست با اختراع هواپیما پا به آسمان بگذارد و این رویای به ظاهر دست نیافتنی‌اش را محقق سازد. لذت کشف آسمان آنقدر برای او شیرین بود که تنها به آسمان اکتفا نکرد و بالا و بالاتر رفت؛ به دنبال کنجکاوی‌هایش هر بار دریچه‌ای تازه از جهان هستی در آن سوی فضا به روی بشریت گشوده شد تا امروز که فضانوردان بسیاری با سفر به خارج از کره زمین، ضمن هموار سازی مسیر تردد کنجکاوان و علاقه‌مندان این حوزه، سعی در ارتقا دانش و کشف واقعیات و عوامل موثر بر زندگی انسان‌ها در جایی فراسوی زمین دارند؛ ناگفته نماند که ماهواره‌ها در این زمینه همکاران خوبی برای فعالان عرصه فناوری فضایی هستند.
از سال ۱۹۵۷ تا امروز بیش از ۵ هزار ماهواره پرتاب شده که حدود ۲۰۰۰ مورد از آن‌ها عملیاتی بوده است. در حال حاضر ۹۲ کشور جهان دارای ماهواره در فضا هستند که ۸۳۰ عدد آن در اختیار آمریکاست و ۸۰ درصد مابقی، دراختیار ۲۰ درصد کشورهاست که هر دو بخش خصوصی و دولتی را شامل میشود.
از میان کشور‌هایی که در فضا ماهواره دارند ۵۸ مورد از آن‌ها توانایی ساخت ماهواره را دارا هستند و مابقی به سایر کشورها درخواست ساخت می‌دهند، چرا که یک اقدام علمی بوده و زیرساخت‌های لازم را می‌طلبد که هر کشوری دارای این توانمندی‌ها نیست.
۶۰ درصد ماهواره‌ها در حال حاضر کاربرد مخابراتی و رادیو تلویزیونی دارند و تنها این ۵۸ کشور قادرند ماهواره عملیاتی بسازند که در میان آن‌ها هم تنها ۱۰ کشور هستند که توانایی پرتاب ماهواره دارند که البته رژیم اشغالگر صهیونست هم بعد از این ۱۰ کشور دارای این فناوری است؛ جمهوری اسلامی ایران هم به همت دانشمندان و نخبگان جوان این مرز و بوم، در سال‌های اخیر توانسته به این کشورهای محدود دارنده فناوری فضایی دست یابد.
همانطور که اشاره شد با وجود اینکه ۵۸ کشور جهان دارای فناوری فضایی هستند، اما از میان آن‌ها تنها ۱۲ مورد از زیرساخت‌های لازم جهت پرتاب ماهواره‌بر برخوردار هستند و سایر کشورها با صرف هزینه‌های هنگفت، به این کشورها درخواست پرتاب می‌دهند که البته این هم منوط و مشروط به پذیرفتن کشور مذکور است و حتی در صورت پذیرش هم باید تا مدتی در صف انتظار باقی بمانند؛ طبق آمار، ظرفیت پرتاب در دنیا تا سال ۲۰۲۲ تکمیل است و اگر هم اکنون کشوری درخواست پرتاب دهد باید تا دو سال منتظر بماند. ایران هم ماهواره‌هایی ساخته که نزدیک به ۱۵ سال است که پرتاب نشده‌اند، حتی درخواست شد که کشورهای دارنده فناوری ماهواره‌بر با نام خود پرتاب کنند، اما باز هم نپذیرفتند چرا که کشورهای صاحب تکنولوژی می‌خواهند این توانایی را در انحصار خود داشته باشند.
بیشتر بخوانید: استخراج اطلاعات موقعیتی حاکی از سلامت عملکرد ماهواره ظفر است
در دنیا هزینه‌های پرتاب بر اساس کیلوگرم بر ماهواره محاسبه میشود. هزینه پرتاب ماهواره در سطح لئو یا پایین دست بر مبنای دلار بر هر کیلوگرم بوده و تابع متغیر‌های بسیاری است. اگر شما به کشوری مانند چین سفارش پرتاب ماهواره بدهید که در قیاس با کشورهای دیگر کم هزینه‌تر است ممکن است هزینه‌ها متفاوت باشد، اما هزینه‌های ما کمتر از میانگین جهانی است و ایران توانسته با کمترین هزینه این کار را انجام دهد. این موضوع شامل ماهواره‌ها هم میشود. هزینه ماهواره ظفر به اضافه ایستگاه زمینی آن ۱ و نیم و در مجموع ۵ میلیون دلار بوده است. اگر یک ماهواره در کلاس ظفر بخواهد در کشور دیگری پرتاب شود طبق قرارداد‌های مشابهی که در این زمینه انعقاد شده نزدیک به ۸۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت، این در حالی است که طبق تخمین کارشناسان این زمینه، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با ۵ میلیون دلار به دقت ۱۶ متر برسد. دقت ماهواره ظفر ۱، ۲۵ متر است و به گفته مهندسان، ظفر ۲ به ۱۶ متر خواهد رسید.
هزینه‌های تحقیق و توسعه ما در دنیا به مراتب پایین‌تر بوده است و با وجود اینکه ماهواره‌بر سیمرغ هنوز تثبیت نشده تنها ۱۵ هزار دلار بر هر کیلوگرم هزینه پرتاب داشته است یعنی برای پرتاب هر یک کیلوگرم ماهواره، ۱۵ هزار دلار صرف شده است، هزینه‌های ماهواره بر سیمرغ در قیاس با سفیر کمتر بوده و با توسعه ماهواره بر‌های دیگر این مبلغ به زیر ۱۰ هزار دلار کاهش می‌یابد که کاملا جنبه رقابتی دارد.
گرچه ما هنوز در ابتدای صنعت توسعه ماهواره‌بر هستیم و ۹۰ درصد پرتاب ماهواره در دنیا توسط ماهوارهبرهای سنگین اتفاق می‌افتد، مانند ماهواره‌بر فال که تاکنون ۷۰ مورد پرتاب داشته است و ۱۱ تن را در ۲۰۰ کیلومتری جابه‌جا می‌کند، اما بسی جای امیدواری است که دانشمندان ایرانی به زودی به این دستاورد هم برسند.
در کنار ماهوارهبرها، تکنولوژی طراحی و ساخت پایگاه پرتاب ماهواره هم در انحصار همان کشورهاست که خوشبختانه ایران هم به این فناوری دست یافته است؛ پایگاه فضایی امام خمینی (ره) در سمنان سه سایت اصلی دارد؛ در سایت پرتاب مونتاژ عمودی ماهواره‌بر به صورت مرحله به مرحله انجام میشود. برج متحرکی که ۱۱۰۰ تن وزن دارد و به اندازه ۸۰ متر روی ریل جا به جا میشود و ۴۵ متر ارتفاع دارد تا نسخه‌های بعدی ماهوارهبرها را هم پوشش دهد. مثلا ماهواره‌بر سریر ۳۵ متر طول خواهد داشت. قطر ماهواره‌بر سیمرغ ۲.۴ است، اما در سروش قطر ماهواره‌بر به ۴ متر هم خواهد رسید. سریر هم همین قطر را دارد. در واقع توسعه تکنولوژی یک فاز تحقیقاتی دارد و یک فاز عملیاتی که تاکنون سیمرغ دو پرتاب تحقیقاتی داشته است.
صنعت ساخت ماهواره یکی از فناوری‌های مهم است که تنها تعداد معدودی از کشورهای جهان به آن دست یافته‌اند که ایران هم چند سالی است که به این عرصه ورود کرده است و ظرف مدت کوتاهی توانسته به دستاوردهای قابل توجهی در این زمینه برسد. ساخت ماهواره‌ها و ماهوارهبرهای متعدد به دست دانشمندان جوان کشورمان در سایه تحریم‌های سخت و یکجانبه از سوی ایالات متحده گواه روشنی است بر توانایی و استعداد دانشجویان ایرانی که در عرصه بین‌الملل همواره حرفی برای گفتن داشته‌اند.
بیشتر بخوانید: هدف ما ورود بخش خصوصی به حوزه فناوری فضایی است
بسیاری از کارشناسان دنیا بر این نکته اتفاق نظر دارند که اگر تحریم‌ها نبود ایران پیش از اینها می‌توانست در این زمینه قد علم کند اما با وجود همه سنگ اندازی‌ها، نخبگان ایرانی ثابت کردند که اراده فولادینشان هر مانع و تحریمی را در می‌نوردد.
در حال حاضر چند ماهواره مراحل مهندسی را گذرانده و آماده پرتاب هستند؛ یکی از نمونه‌های بارز این دستاورد ساخت ماهواره ظفر بود که ماه گذشته بر سکوی پرتاب قرار گرفت که عملیات موفقیت آمیزی بود اما به دلیل کسر تنها چند ثانیه در سرعت ماهواره بر نتوانست در مدار قرار گیرد؛ رویدادی که تاکنون مورد نقد و تحلیل کارشناسان بسیاری در اقصی نقاط جهان قرار گرفته است. تحلیل یکی از کارشناسان چینی در این باره سند محکمی بر حقانیت این ادعاست.
یکی از کارشناسان چینی طی گفت‌وگویی در شبکه ملی این کشور ضمن تاکید بر اینکه ناکامی ایران در پرتاب ماهواره ارتباطی به حمله الکترونیکی پیش از آن ندارد، تصریح کرد: دلیل واقعی عدم موفقیت آن این بود که ماهواره بر سیمرغ به سرعت نهایی مورد نظر که یک کیلومتر بر ثانیه بود نرسید، اما دو مرحله‌ای بودن آن انجام شد؛ در واقع بسیاری از کشورهای در حال توسعه از فناوری موشکی سوخت مایع شوروی یعنی همان موشک‌های اسکاد منشاء گرفته‌اند، اما ایران از سال ۲۰۱۶ برنامه موشک ماهواره بر سیمرغ را آغاز کرد و موشک ماهواره‌بر دو مرحله‌ای سوخت مایع قدم به قدم در حال پیشرفت است.
او ادامه داد: در ماه اوت سال گذشته که انفجاری در سکوی پرتاب ماهواره بر رخ داد ترامپ توئیت طعنه آمیزی برای آن اتفاق منتشر کرد، اما این هیچ اشکالی ندارد، چون هر کشوری که از صفر شروع کرده و موشک نیروی محرک سوخت مایع دو مرحله‌ای را طراحی کرده چنین شکست‌هایی را تجربه کرده است. ایران در این پرتاب ۹۰ درصد کار مورد نظر را انجام داد و حداقل توانست جدایی دو مرحله را به انجام برساند، چون قبل از این تمام موشک‌های ایران از جمله شهاب ۳ یک مرحله‌ای بودند و آن موشک‌ها از دو بخش تشکیل نشده بودند وقتی موتور مرحله اول خاموش نشده مرحله دوم بلافاصله باید مشتعل شود و این مستم آن است که همه چیز به درستی انجام شود.این کارشناس چینی افزود: اگر همه چیز به درستی انجام گیرد می‌توان ماهواره را در فضای بیضوی مورد نظر قرار داد. حمله الکترونیکی می‌تواند تاثیرگذار باشد همانگونه که ویروس استاکس نت بر روی سانتریفیوژ‌های ایران تاثیر گذاشت. دلیل آن هم جاسازی و آلوده کردن سیستم کنترل صنعتی و سیستم رایانه‌ای زیمنس آلمان با ویروس استاکس نت بود که باعث آسیب رساندن به سانتریفیوژ‌های ایران شد، اما من فکر می‌کنم در حال حاضر ایران در زمینه مقابله با حمله‌های الکترونیکی بسیار خوب عمل می‌کند ما باید این را در نظر بگیریم که دانشجویان ایران در زمینه علوم و فنون مهندسی و ریاضیات در رتبه پنجم جهان قرار دارند؛ در این زمینه چین رده نخست، هند رده دوم، آمریکا سوم و روسیه رتبه چهارم را دارد؛ بنابراین تعداد مهندسان ایرانی بسیار زیاد است و در مقابل حمله‌های اینترنتی و فناوری خارجی، ایران می‌تواند به صورت فشرده و متمرکز به نوعی در جنگ دفاعی پاسخگو باشد.
این دانشمند با اشاره به اینکه ایران سالانه ۳۳۵ هزار دانشجو در رشته‌های علوم و مهندسی دارد، اظهار کرد: در واقع جمهوری اسلامی ایران در زمینه موتور‌های موشک، موتور‌های ماهواره بر موشک‌های سوخت مایع از جمله ماهواره بر سیمرغ و موشک‌های دو مرحله‌ای مسیری بی‌نظیر و منحصر به‌فرد را طی کرده است. در تمام این زمینه‌ها ایران اصل استقلال و اتکا به خود را با جدیت بیشتری دنبال می‌کند و این با جمعیت بالای نیروی صنعتی ایران و سطح بالای یادگیری ایرانی‌ها و همچنین با شاخصه‌های سخت افزاری ایران مثل فارغ‌التحصیلان علوم و مهندسی به عنوان یک شاخه اصلی مرتبط است.
او با ابراز شگفتی و تحسین یادآور شد: نکته جالب اینکه ۷۰ درصد فارغ‌التحصیلان علوم مهندسی ایران را دختران تشکیل می‌دهند این در حالی است که در بسیاری از کشورهای عربی ن نه تنها حق درس خواندن ندارند بلکه حق کار و اشتغال هم ندارند؛ بنابراین نفوذ و تاثیر فرهنگ ایران بر منطقه و نفوذ این مدرنیته ایران حتی به مراتب بیشتر از فناوری است. ایران چه در زمینه ماهواره و چه موشک می‌تواند عامل تاثیر گذاری مدرنیته و پیشرفت در منطقه باشد. ایران می‌تواند تصویر و الگویی باشد برای ظهور ترقی در بین کشورهای اسلامی کل منطقه که در وضعیت بدی قرار دارند. این چیزی است که ایران می‌خواهد و بسیار مهم است.
http://<div id="video-display-embed-code_11526595"><script type="text/JavaScript" src="https://www.yjc.ir/fa/news/play/embed/7268868/11526595?width=400&height=300"></script></div>
https://www.yjc.ir/00UUxo
درباره این سایت